Türkiye'de Sıtma Mücadelesi

Türkiye'de sıtma vakalarının sayısı ve aktif odak noktaları son yıllarda önemli ölçüde azalmıştır. 2012 yılından bu yana, ülke sadece ülke dışından taşınan vakaları rapor etmektedir. Nüfus hareketi, Türkiye'de yeniden aşılama ve lokalize salgın hastalık riskini artırabilirken, ülkenin tecrübesi, iyi hazırlanmış bir sağlık sisteminin, vektörle bulaşan hastalıkların yeniden ortaya çıkmasını önleyebileceğini göstermektedir.

1945'te, ilk kontrol programı 1925'te başlatılmış olmasına rağmen, 2 milyondan fazla hasta sıtma için tedavi edildi. 1956'da DDT kullanılarak evlerin ilaçlanması sağlandı ve 1957'de ulusal bir sıtma eradikasyon programı kuruldu. Hastalık büyük ölçüde kontrol altındaydı. Kontrol faaliyetlerinin başlatılmasından önce, P. falciparum baskın türlerdi, ancak 1970'lerin başından bu yana sadece P. vivax vakaları bildirildi.

1971'den itibaren Çukurova ve Amikovası alanlarındaki sıtma vakalarının sayısı artmaya başlamış, 1976 ve 1977 yıllarındaki salgın oranlarına ulaşmış, sırasıyla 37.320 ve 115.512 vaka bildirilmiştir. Bu durumun ortaya çıkmasına, Anopheles Sacharovi'nin yoğunluğunda keskin bir artış ve sıtmanın daha sık olduğu Türkiye'nin bölgelerinden işçilerin iç göçü neden olmuştur. Ayrıca, 1970-1975 yıllarında gözetim sistemi tarafından yetersiz kapsama alanı da önemli bir rol oynamıştır.

Yoğun çabalarla ve kayda değer maliyetlerle, büyük ölçekli kontrol operasyonlarının yeniden başlatılmasının ardından, 1978 yılında bu alandaki sıtma sıklığı azalmaya başlamıştır. 1979'a kadar, rapor edilen sıtma vakaları sayısı 29.324'e düştü.

Bununla birlikte, 1980'de 34.000'den fazla ve 1983'te 66.673 vaka ile durum daha kötüye gitti. Bu büyük rakamların ana nedenleri, An. Sacharovi‘nin insketisit direnci geliştirmesi ve insektisitlerin hoş olmayan kokusuna itirazları nedeniyle, hane halkları tarafından ilaçlamanın reddedilmesidir.

1990'dan 1996'ya kadar, sıtma durumu kritik kaldı. Vaka sayıları, 1994'te 84.321 ile zirveye çıkmıştır. Durum, 1997'de, vaka sayılarının bir önceki yıla göre yarıya düştüğü zaman gelişmeye başlamıştır. Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) sulama programının uygulandığı bölgelerde özellikle görülme sıklığı artmıştır. Bununla birlikte, salgınlar, henüz inşaatın henüz başlamadığı alanlarda meydana geldiklerinden, sulama ağını genişletmenin etkisine atfedilemez. Diğer bölgelerde rapor edilen vaka sayısındaki artış büyük olasılıkla göçmen işçiler tarafından sıtma taşınmasından kaynaklanmıştır.

Epidemiyolojik Özellikler

Sıtma bulaşı mevsimsel olup, Mart ayından Ekim ayına kadar sürmektedir. An. Sacharovi, Türkiye'nin en önemli vektörüdür, bunu An. superpictus. Bir. maculipennis ve An. sulbapinus ikincil vektörler olarak takip eder. Sadece P. vivax iletilmektedir. Sıtma riski sadece ülkenin güneydoğu bölgesinde bulunmaktadır. Turizmin yoğunlaştığı batı ve güneybatı bölgelerinde sıtma riski yoktur.